KWIECIEŃ MIESIĄCEM WIEDZY O AUTYZMIE

Światowy Dzień Świadomości Autyzmu jest obchodzony corocznie 2 kwietnia we wszystkich krajach wspólnoty ONZ.

autyzm2 Ogólnoświatowa inicjatywa Na niebiesko dla autyzmu (LIGHT IT UP BLUE) rozpoczyna obchody światowego miesiąca wiedzy o tym zaburzeniu. Celem akcji jest pomoc w zrozumieniu tego zaburzenia i uwrażliwienie innych na problemy dotkniętych nim osób i ich rodzin.

Obecnie coraz więcej mówi się o autyzmie, a znakiem solidarności z osobami cierpiącymi na to zaburzenie stał się kolor niebieski. Dlaczego akurat kolor niebieski? Na ten temat istnieje wiele domysłów. Kolor niebieski to kolor niewinności, nadziei, ale również kolor kojarzony z chłopcami, a wśród dzieci autystycznych jest znacznie więcej chłopców niż dziewczynek.

Data 02 kwietnia ma dać osobom z autyzmem i ich rodzinom nadzieję na lepsze życie. To ważne, żebyśmy w tym dniu pokazali, że jesteśmy otwarci na osoby z autyzmem. Każdy może wyrazić swoją solidarność oświetlając budynek na niebiesko, dodać niebieski kolor do ubrania, propagować logo akcji w Internecie (np. na Facebooku), a także wesprzeć finansowo organizacje działające na rzecz osób z autyzmem (np. przekazując im 1% podatku lub darowiznę). My jako nauczyciele również dołączyliśmy do akcji i z dumą wspieramy tę inicjatywę! Jak podkreśla Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych: osoby z autyzmem są równe wobec prawa i przysługują im wszystkie prawa człowieka i podstawowe wolności. Motto towarzyszące tej akcjI:

AUTYZM poznaj, zrozum i zaakceptuj!

Zapraszamy do zapoznania się z krótkimi filmikami na YouTube:

Charakterystyka mowy osób z autyzmem
Komunikacja werbalna jest najdoskonalszym sposobem komunikowania się. W grupie dzieci z deficytami rozwojowymi ta możliwość jest często ograniczona, co wiąże się z dużym zróżnicowaniem rozwoju, umiejętności i sposobów porozumiewania się (Minczakiewicz, 2001, s. 26). Zaburzenia mowy u osób z autyzmem są zróżnicowane. Rozwój mowy zazwyczaj jest opóźniony od kilku miesięcy poprzez kilkanaście miesięcy, aż w końcu po całkowity brak mowy. Nieprawidłowy rozwój mowy jest najczęstszą przyczyną budzącą niepokój rodziców. Rozwój mowy u dzieci z autyzmem jest nieharmonijny i jest własnością indywidualną. Od opanowania języka z opóźnieniem, poprzez regres lub zahamowanie bądź zaburzenie rozwoju, aż po niezdolność przyswojenia mowy, czyli jej brak (Bobkowicz-Lewartowska, 2005, s. 57).
Opanowanie języka na dobrym poziomie nie jest współmierne z jego użyciem do komunikacji. Najczęściej problemem nie jest umiejętność budowania zdań i niepoprawna artykulacja, ale wykorzystanie mowy stosowanie do sytuacji społeczno-komunikacyjnej (Markiewicz, 2004, s. 104). Trudności zauważalne są zarówno na poziomie nadawczym, jak i odbiorczym w procesie nawiązywania i podtrzymywania interakcji społecznych. Wiąże się to z zaburzeniem pragmatycznego aspektu komunikacji. Deficyty z zakresie komunikacji przekładają się na funkcjonowanie dziecka w sferze społecznej. Hanna Olechnowicz stwierdza, że cechą charakterystyczną, jaką można przypisać dziecku ze spektrum autyzmu jest postawa od ludzi i świata. Dzieci te bywają pogodne i umieją się cieszyć, ale zarazem ich zachowania cechują się autostymulacjami, trudnością w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji, zaburzeniami spostrzegania, a przede wszystkim mowy (2012, s. 24). Ponadto mowa osób z autyzmem charakteryzuje się zaburzeniami treści i formy przekazu w zakresie intonacji, tempa, rytmu i akcentu. Często opisywana jest jako monotonna i stereotypowa, a ton wypowiedzi jako charakterystyczny dla zdań pytających. U większości osób występuje echolaliczne powtarzanie zwrotów, wyrazów, zdań. Pojawiają się błędy w strukturze gramatycznej. Mogą pojawić się nieprawidłowości fonetyczne pod względem artykulacyjnym, choć zasadniczo, mimo opóźnionego rozwoju mowy, artykulacja jest prawidłowa. Słownictwo cechuje przewaga rzeczowników i czasowników oraz zmniejszenie liczby przymiotników, liczebników, zaimków osobowych i przyimków (Bigas, 2012, 372). Język osób z autyzmem często jest odbierany, jako zbyt formalny, dojrzały lub nieanalogiczny do wieku. Jednocześnie zauważa się zaburzenia aspektu niewerbalnego, tzn. występują nieprawidłowości w obrębie rozumienia i stosowania mimiko, gestykulacji i prozodii mowy. Wszelkie te nieprawidłowości przekładają się na trudności w odbiorze i rozumieniu, zwłaszcza komunikatów niewyrażonych wprost (Szafrańska, Klonowska-Senderska, 2013, 87).
Respektując wszelkie uwarunkowania rozwoju mowy i komunikacji osób ze spektrum autyzmu przy planowaniu program oddziaływań logopedycznych należy w celach uwzględnić kształtowanie kompetencji językowych, ale nie można zapominać o kształtowaniu kompetencji i sprawności komunikacyjnej (Panasiuk, 2016, s. 228). Proces terapeutyczny osób z autyzmem w głównej mierze ma prowadzić do rozwijania umiejętności komunikacyjnych pozwalających na jak najpełniejsze funkcjonowanie społeczne. Efekty terapii powinny być wyznaczane indywidualnie dla każdej osoby, ze szczególnym uwzględnieniem jego cech, możliwości i ograniczeń. W terapii logopedycznej zaleca się stosowanie procesu dwutorowości. Polega on na tym, że pierwszym, priorytetowym etapem jest kształtowanie kompetencji komunikacyjnej, a dopiero później zaleca się skupienie na kształtowaniu kompetencji językowej. Pojęcie kompetencji komunikacyjnej uwydatnia społeczno-poznawcze źródło nabywania mowy oraz jej funkcjonalną i pragmatyczną specyfikę, a ponadto aktywną rolę samego dziecka w procesie nabywania mowy (Twardowski, 2002, s. 102). Kompetencję komunikacyjną najzwięźlej można prezentować, jako wiedzę na temat użycia języka w grupie społecznej (Czaplewska, Kaczorowska-Bray, 2005, s. 448). Przyjmować można, że komunikacyjne czynności umysłowe, a więc sprawność systemowa i społeczna sprawność komunikacyjna, należą do sfery sprawności realizacyjnych i stanowią o sposobach korzystania z ukształtowanych w umyśle kompetencji (Przybyla, 2015, s. 322-323). Z kolei kompetencją językową jest nieświadoma wiedza pozwalająca nadawcy tworzyć i rozumieć coraz więcej nowych zdań. Ponadto dozwala parafrazowanie, rozpoznawanie wieloznaczności oraz selekcjonowanie zdań poprawnie zbudowanych gramatycznie od niepoprawnych (Czaplewska, 2015, s. 87-88).
Porównując kompetencja komunikacyjna to zdolność do efektywnego porozumiewania się z drugim człowiekiem za pomocą języka w obrębie grupy społecznej. Z kolei kompetencja językowa jest nieuświadomioną wiedzą do użycia języka zgodnie z przyjętymi i obowiązującymi regułami (Błeszyński, 2014, s. 46-47).
Ważniejsze publikacje:
Bigas, U. (2012). Autyzm – charakterystyka zaburzeń językowych w autystycznym spectrum zaburzeń. W: S. Grabias. M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Błeszyński J. J. (2014). Rozwój komunikacji – mowy i języka – w różnych ujęciach teoretycznych. W: D. Baczała. J. J. Błeszyński (red.), Metody komunikacji alternatywnych
i wspomagających. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Bobkowicz-Lewartowska, L. (2005). Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Markiewicz, K. (2004). Możliwości komunikacyjne dzieci autystycznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Olechnowicz, H. (2012). Jak uwolnić w dzieciach z autyzmem wrodzone wzorce przywiązania? W: H. Olechnowicz. R. Wiktorowicz (red.), Dziecko z autyzmem. Wyzwalanie potencjału rozwojowego. Warszawa: PWN.
Panasiuk, J. (2016). Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy w diagnozie i terapii logopedycznej. W: K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski (red.), Wczesna interwencja logopedyczna. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Twardowski, A. (2002). Kształtowanie dialogowej kompetencji komunikacyjnej u uczniów niepełnosprawnych intelektualnie. Kalisz-Poznań: Instytut Pedagogiczno-Artystyczny UAM